အသား၀ါ (ေအ)
ဤေရာဂါသည္ မသန္႔ေသာေရႏွင့္ အစားအစာမ်ားကုိ စားေသာက္မိျခင္းႏွင့္ တခါတရံ- လိင္ဆက္ဆံရာမွတဆင့္ ကူးစက္တတ္ပါသည္။ ပိုးက သာမန္အားျဖင့္ မျပင္းထန္လွေသာ္လည္း ယင္းသည္ ေ၀ဒနာ့ရွင္၏ ဘ၀တစ္ခုလုံး ပ်က္စီးရသည့္အထိ ေၾကာက္စရာ ေကာင္းလွပါဘိသည္။အသား၀ါ (ဘီ)
ဤဗုိင္းရပ္ကုိ ေသြးႏွင့္ ေသြးရည္မ်ား (ဥပမာ – သုက္ရည္ သုိ႔မဟုတ္ အမ်ဳိးသမီးအဂၤါမွအရည္) တုိ႔တြင္ ေတြ႔ရွိႏုိင္သည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ အဆုိပါဗုိင္းရပ္ပိုးသည္ – အကာကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံျခင္း၊ ေဆးထုိးအပ္ တစ္ေခ်ာင္းတည္းကုိ ေ၀မွ် သုံးစြဲၾကျခင္းႏွင့္ ေသြးသြင္းျခင္းတုိ႔မွ တဆင့္ကူးစက္ႏုိင္သည္။ ေရာဂါပိုးသယ္ေဆာင္ႏုိင္ေျခရွိသည့္ မိခင္မွတဆင့္ ကေလးငယ္သုိ႔လည္း ကူးစက္ႏုိင္သည္။

အသား၀ါပိုး (စီ)
ဤဗုိင္းရပ္ကုိ ေသြး၊ တစ္သွ်ဴး ႏွင့္ သုက္ရည္ (သိုမဟုတ္) အမ်ဳိးသမီးအဂၤါမွ အရည္တုိ႔တြင္ ေတြ႔ရသည္။ ေသြးသြင္းျခင္း၊ ေဆးထုိအပ္တစ္ေခ်ာင္တည္းကုိ မွ်ေ၀သုံးစြဲျခင္း အပါအ၀င္ ေသြးမွတဆင့္ ေသြးသို႔ ကူးစက္၀င္ေရာက္ႏုိင္သည္။ လိင္ဆက္ဆံျခင္းမွတဆင့္လည္း တခါတရံတြင္ ျဖစ္ပြါးႏုိင္ေျခရွိေပသည္။

အသား၀ါ (ဒီ)
ဤဗုိင္းရပ္က အသား၀ါ (ဘီ) ပိုးအခံရွိၿပီးသူမ်ဳိးကုိ ကူးစက္ႏိုင္သည္။ ပုိးႏွစ္မ်ဳိးစုံလုံး (ဘီႏွင့္ ဒီ) ကူးစက္ခံရမွဳေၾကာင့္ အသက္ဆုံးရွဳံးႏုိင္သည္။

အသား၀ါ (အီး)
ဤဗုိင္းရပ္က မသန္႔ရွင္းေသာ ေရႏွင့္ အစားအေသာက္တုိ႔တြင္ ပါ၀င္ကူးစက္ျခင္းျဖစ္သည္။ တုိးတက္ေနေသာ ယေန႔ေခတ္ ကမၻာႀကီးးတြင္ ဤပုံစံျဖင့္ ေရာဂါကူးစက္ႏုိင္ပုံ အေၾကာင္းတရားမွာ အလြန္ရုိးစင္လွေပသည္။

 
တျခားအေၾကာင္းတရားမ်ား

–       အသည္း၏ အလုိအေလ်ာက္ ေရာဂါၿပီးစံနစ္ ပ်က္ျပားျခင္း၊

–       ေရာဂါပိုး (သုိ႔မဟုတ္) ကပ္ပါးေရာဂါပုိးမ်ား ကူးစက္ခံရျခင္း၊

–       အရက္အဆိပ္သင့္ျခင္းမွ – အသည္းကုိ ထိခုိက္ျခင္း၊

–       ပါရာစီတေမာ့လ္ကဲသုိ႔ ေဆး၀ါးမ်ား အလြန္အကြ်ံ သုံးစြဲျခင္း၊

–       အက်ိတ္ တစ္သွ်ဴး ပ်က္စီးျခင္း၊

–       ဟဲယမုိခရုိမစ္တစ္ဆစ္ ေခၚ ခႏၶာကုိယ္တြင္း အေနအထားမက်ေသာ သံဓါတ္လြန္ကဲျခင္း၊

–       ၀ီလ္ဆင္ ေရာဂါေခၚ (ခႏၶာကုိယ္တြင္း အေနအထားမက်ေသာ ေသြးျဖဴဥ လန္ကဲျခင္း တုိ ႔ျဖစ္ၾကသည္။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား

ေရာဂါျဖစ္စဥ္ အေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ – အသည္းေရာင္ အသား၀ါေရာဂါသည္ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာ၊ အထင္ကရ ေရာဂါလကၡဏာ မျပမူ၍ (အတြင္းတြင္၀ပ္၍ စက္ပုန္းခုတ္ေနတတ္သည္)။ သုိ႔ျဖစ္၍လည္း လူအမ်ားသည္ မိမိေရာဂါကူးစက္ခံရမွန္း မသိပဲ ျဖစ္ေနတတ္ပါသည္။

–       သည္းေျခေရာင္ျခင္းေၾကာင့္ အေရျပားႏွင့္ မ်က္စိမ်ား အ၀ါေရာင္ျဖစ္ျခင္း၊

–       ဆီးရည္ အနက္ေရာင္ျဖစ္ျခင္း၊

–       မစင္ -ေဖ်ာ့ေတာ့၍ ရႊံ ့ေစးေရာင္ရွိျခင္း၊

–       သက္ေတာင့္သက္သာမရွိ၊ မအီမသာျဖစ္ျခင္း၊

–       ေအာ္ကလီဆန္ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊

–       ၀မ္းဗုိက္နာျခင္း၊ (သုိ႔မဟုတ္)၀မ္းဗုိက္ေဖာင္း၊ ပြကားလာျခင္း၊

–       (အမ်ဳိးသားမ်ားတြင္) ရင္သားႀကီးလာျခင္း၊

–       ဖ်ားျခင္း၊

–       မ်ဳိးပြါးအဂၤါမ်ား ယားယံျခင္း၊

–       ခံတြင္းပ်က္ျခင္း၊

–       ကုိယ္အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ့ျခင္း၊

–       ၾကြက္သားႏွင့္ အဆစ္မ်ား နာက်င္ျခင္း၊

–       ေခါင္းကုိက္ျခင္း၊

–       ပုံမွန္မဟုတ္ပဲ၊ တေနကုန္လုိ ေမာပမ္းေနတတ္ျခင္း၊

–       သရက္ရြက္ႏွင့္ အသညး္ႀကီးမားလာျခင္း၊

စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္း

သင့္ဆရာ၀န္ကုိယ္တုိင္ –

–       အသည္းႀကီးျခင္းႏွင့္ ေပ်ာ့ေပ်ာင္းျခင္း၊

–       ၀မ္းဗုိက္ထဲမွ (အရည္၊ မတည္မၿငိမ္)လွဳပ္ရွားျခင္း၊

–       အသားေရာင္ ၀ါက်င္က်င္ျဖစ္လာျခင္း တုိ႔ကုိ ၾကည့္ၾကပ္စစ္ေဆးပါလိမ့္မည္။

ဓါတ္ခြဲခန္းမွ – စမ္းသပ္၊ စစ္ေဆးခ်က္မ်ား –

–   အသည္း၏ လုပ္ငန္းအေပၚ စမ္းသပ္ခ်က္၊

–   ၀မ္းဗုိက္ကုိ အယ္လ္တရာေဆာင္း (တီဗြီ)ရုိက္ကူးၾကည့္ျခင္း၊

–  ေရာဂါၿပီးစနစ္ဆုိင္ရာ ေသြးကလာပ္စည္းကုိ စစ္ေဆး၍ အမွတ္အသားျပဳျခင္း၊

–  အသား၀ါေရာဂါ ဗုိင္းရပ္ အတြက္ (ေသြးခဲ၊ သားငံရည္)ကုိ စမ္းသပ္ျခင္း

–  အသည္းမွအသားနမူနာကုိ အဏုဇီ၀ေဗဒနည္းျဖင့္ စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္း၊

–  ၀မ္းဗုိက္ထဲမွ အရည္မ်ားကုိ စမ္းသပ္ရန္ ေဖာက္ထုတ္ယူျခင္း၊

(ေအာက္ပါ ေရွးေျပးလကၡဏာမ်ားေတြ႔ရသျဖင့္ – အကယ္၍ သင့္မွာ အသား၀ါ အသည္းေရာင္ ျဖစ္ေနၿပီဟု သံသယျဖစ္လွ်င္ ေဆးကုခံယူပါ..

–       ေသြးအန္ျခင္း၊

–       ၀မ္းထဲ၌ ေသြးပါျခင္း၊ သုိ႔မဟုတ္ – ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊

–       ငန္းဖ်ားတက္ျခင္း၊

–       အန္လြန္းသျဖင့္ အစာကုိ မထိမ္းႏုိင္ျခင္း၊ (အစာကုိမထိမ္းႏုိင္သည့္အထိ အန္လြန္းျခင္း)။

တားျမစ္ (ႀကိဳတင္ ကာကြယ္) ျခင္း

–       အသည္းေရာင္၊ အသား၀ါ ေအႏွင့္ ဘီကုိ ကာကြယ္ေဆးထုိးျခင္းျဖင့္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ႏိင္သည္၊

–       ေန႔စဥ္ဘ၀ေနထုိင္ပုံမ်ားကုိ ေအာက္ပါအတုိင္း ဆင္ျခင္- ေဆာင္ ေရွာင္ႏုိင္သည္ – မုတ္ဆိတ္ရိတ္ဓားစသည့္ ပစၥည္းမ်ဳိးကုိ အမ်ားႏွင့္ မွ်ေ၀သုံးစြဲျခင္းကုိ ေရွာင္ရန္၊

–       ေဆးထုိးအပ္ကုိ မွ်ေ၀သုံးစြဲျခင္း၊

–       ခႏၶာကုိယ္မွ ထြက္က်သည့္ ေသြးအစနမ်ားကုိ အစဥ္သျဖင့္ သန္႔ဇင္ရန္၊

–       ေသြးေပါက္သည့္အထိ ေဆးမင္ေၾကာင္ထုိးျခင္းကုိ ဆင္ျခင္ရန္၊

–       ထိေရာက္ေသာ က်န္းမာေရးႏွင့္ ညီညြတ္သည့္ အေနအထုိင္၊ အစားအေသာက္ အေျခေနမ်ားကုိ လုိက္နာက်င့္ေဆာင္ပါ၊

–       မသန္႔ေသာ အစာအစာႏွင့္ ေသာက္ေရကုိ ေရွာင္ပါ။

–       အရက္ေသစာကုိ ေရွာင္ သို႔မဟုတ္ ေလွ်ာ့ေသာက္ပါ။

–       ဆရာ၀န္႔ ႀကီးၾကပ္မွဳေအာက္တြင္သာ မည္သည့္ေဆးမ်ဳိးကုိမဆုိ သုံးစြဲရန္။
အသွ်င္အရိယ၀ံသ (နာလႏၵာ) 
Ref:  Livever and the H-Bomb, text by Ajish P. Joy & graphips by Deni Lal, The Week, Health, April 20,2014