ေရစီးေၾကာင္းတုိ႔၏ သေဘာမွာ ေရစီးထိုင္းသည့္ အခါရွိသလုိ၊ ေရစီးထန္သည့္အခါလည္းရွိေပသည္။ ေရစီးေႏွးခုိက္ ပိတ္ဆုိ႔ေနခဲ့သမွ်တုိ႔သည္ ေရစီးေရဟုန္ ျပင္းလာလွ်င္ လမ္းပြင့္သြားတတ္စၿမဲျဖစ္သည္။ အလားတူပင္ သမုိင္းျဖစ္စဥ္မ်ားကုိ ျပန္ၾကည့္လွ်င္ မျဖစ္ႏုိင္၊ျဖစ္ဖုိ႔ရာ လမ္းစပင္ မျမင္ႏုိင္သည့္ အေျခေနတရပ္သည္ သမုိင္းအခ်ဳိ့အေကြ႔တစ္ရပ္တြင္ လွ်ပ္တျပက္အတြင္း အလြယ္ကေလးႏွင့္ အမွန္တကယ္ ထၿပီးျဖစ္လာတတ္သည္။  ဗုဒၶဘာသာစတင္ ေပၚေပါက္ရာ၊ ဗုဒၶ၀ါဒ ခ်က္ျမွဳပ္ေျမကုိ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႔ အမွန္တကယ္ တန္ဖုိးထား ျမတ္ႏုိးၾကပါ၏။ ထုိသုိ႔ထားရေအာင္လည္း စင္စစ္ မြန္ျမတ္ေသာေျမျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔၏ ရင္ထဲတြင္ တကမၻာလုံး၌ အမြန္ျမတ္ဆုံးေသာေျမ၊ ခန္းနားထည္၀ါဆုံးေသာအရာျဖစ္၍ ဗုဒၶဂယာ မဟာေဗာဓိသည္ ဗုဒၶဘာသာတုိ၏ အထြဋ္ျမတ္ဆုံးျဖစ္ေသာ ေျမျမတ္မဟာ (= the Most Sacred Buddhist land)  ျဖစ္ပါသည္။  သို႔တုိင္ ဆဲ့ႏွစ္ရာစုတြင္ အႏၵိယ သာသနာ ကြယ္ခဲ့ခ်ိန္မွသည္ ယေန႔တုိင္ ဗုဒၶဂယာသည္ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔ လက္၀ယ္၌ အျပည့္အ၀ ပိုင္ဆုိင္မွဳမရွိခဲ့။ သက္ဆုိင္၏၊ မပိုင္ခဲ့ပါ။ ဘုရားရွင္လက္ထက္ေတာ္မွသည္ ယေန႔က်ေအာင္ သမုိင္းေခတ္မ်ားအဆက္ဆက္တြင္ အနိမ့္အျမင့္အတက္အက်တုိ႔ျဖင့္ လာခဲ့ရေသာ ဗုဒၶဂယာ သမုိင္းေၾကာင္း၏ ေရစီးသည္ ဤေနရာ အေရာက္တြင္ ထာ၀ရပိတ္ဆုိ႔၍ ေနခဲ့သည္။ သမုိင္းေခတ္မ်ားမွသည္ ယေန႔တုိင္ တေလွ်ာက္လုံး ပိတ္ဆုိ႔၍ေနခဲ့ေသာ ေရဆုိးေျမာင္းႀကီးကုိ ေတာ္ရုံေရစီးအားျဖင့္ တိုက္လႊင့္ပယ္ရွားႏုိင္ဖုိ႔ရာ မျဖစ္ႏုိင္ခဲ့သည္မွာ ၾကာေတာင့္ၾကာခဲ့ပါၿပီ။ မိမိတုိ႔အိႏၵိယတြင္ ဘ၀ကုိ ျမွဳပ္ႏွံ၍ သီတင္းသုံးေနၾကသူမ်ားအေနျဖင့္လည္း မိမိတုိ႔၏ စုစည္းမွဳ အားအင္ျဖင့္တြန္းသည့္တုိင္ မေရြ ့ႏုိင္သည့္အေျခေနတြင္ ရွိေနခဲ့သည္။ အျဖစ္မွာ ဗုဒၶဂယာႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္ မိမိတုိ႔ေတြမွာ ၀င္ေရာက္ဖူးေမွ်ာ္ခြင့္ေလးရွိၾကသည္။ ထုိ႔ထက္မပို၊ တစုံတရာ အေရးဆုိခြင့္မရွိ၊ ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ခြင့္မရွိ။ တကယ့္ အေရးဆုိလွ်င္ပင္ ဗုဒၶဘာသာဖက္မွ အေရးနိမ့္ၿပီးသား ျဖစ္ေနခဲ့ပါသည္။ ဤအခ်က္မ်ား ေနာက္ပုိင္းတြင္ ထင္ရွားလာပါလိမ့္မည္။

ယခု ရက္ပုိင္းအတြင္း မိမိတုိ႔ကုိယ္တုိင္ ပါ၀င္ခြင့္ရခဲ့သည့္ သာသနာေရးသတင္းတစ္ခုအရ သမိုင္းေရစီးထန္လာၿပီး ဆုိႏုိင္မည့္ အေၾကာင္းအရာတခုကုိ တင္ျပလုိပါသည္။
“ဂယာရဲ့ သမုိင္းတေခတ္ကုိ အသစ္ေရးပါၿပီ” “မင္းတုန္းမင္းႀကီး သာဓုေခၚပါ” ဆုိသည့္စာတန္းတုိကေလးကုိ သီတဂူဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး၏ ၀က္ဘ္ေပ့ဂ်္တြင္ လွ်ပ္တျပက္ ဖတ္လုိက္ၾကရသည့္ ျမန္ဗုဒၶဘာသာတခ်ဳိ႔သိေနေလာက္ပါၿပီ။ ၁၃၊ ၁၀၊ ၂၀၁၅ ေန႔တြင္ တမၸ၀တီ ဦး၀င္းေမာင္၊ တမၸ၀တီ ခ်ဳိေဇာ္မင္းႏွင့္ သီတဂူ ဘာဘူတုိ႔ပါ၀င္သည့္ သီတဂူဆရာေတာ္ဦးေဆာင္သည့္ အဖြဲ ့ငယ္ ဗုဒၶဂယာသုိ႔ ဆုိက္ေရာက္လာသည္။ ဘီဟာျပည္နယ္အစုိးရ ယဥ္ေက်းမွဳ၀န္ႀကီး ဦးေဆာင္ၿပီး၊ မိမိတုိ႔ အိႏၵိယဖက္မွ ပန္းစည္းကမ္းၿပီး ႀကိဳၾကသည္။ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ႀကီးကုိ ဦးခုိ္က္ပူေဇာ္ၿပီး ခ်က္ျခင္းဆုိသလိုပင္ (ညေန ၄ နာရီခန္႔တြင္) မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ ေဂါပက ရုံးခန္းတြင္ ေတြ႔ဆုံညွိႏွဳိင္ပြဲေလး တစ္ခုလုပ္ၾကသည္။ တက္ေရာက္သူမ်ားမွာ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးႏွင့္ အဖြဲ ့အျပင္ အိႏၵိယႏုိင္ငံျခားေရးဌာန တာ၀န္ရွိပုဂၢိဳလ္တခ်ဳိ႔၊ အိႏၵိယေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာနမွ ပညာရွင္တခ်ဳိ ့၊ ျမန္မာေကာင္စစ္၀န္ ဦးသန္းေထြး၊ ဗုဒၶဂယာ ျမန္မာေက်ာင္းဆရာေတာ္ ဦးဥာဏိႏၵ၊ ဗုဒၶဂယာ-မဟာေဗာဓိပရဟိတ ေက်ာင္းတုိက္ဆရာေတာ္ ေဒါက္တာ နေႏၵာဘာသႏွင့္ မဟာေဗာဓိ ေဂါပကအဖြဲ ့မွ အတြင္းေရးမွဴးတုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။ အားရစရာေကာင္းသည့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ က်သြားသည္။ လုပ္ငန္းစဥ္ အစမွ အဆုံးတုိင္ ျမန္မာဖက္မွ တာ၀န္ယူလုပ္ေဆာင္မည္။ ျမန္မာမွဳ၊ ျမန္မာ့ဟန္အတုိင္း ျမန္မာတုိ႔စိတ္တုိင္းက် ျပင္ရန္ျဖစ္သည္။
​

ေနာက္တစ္ေန ့(၁၄- ၁၀ – ၂၀၁၅) မနက္ခင္း

မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ တနဂၤေႏြေထာင့္နား၊ ေတာခ်ဳံအကြယ္တေနရာတြင္ ညွဳိးငယ္စြာ စမၸါယ္ေနရသည့္ၾကားမွပင္ မင္းတုန္းမင္းႀကီးေကာင္းမွဳ၊ ေက်ာက္စာေတာ္ ေစတီငယ္နွစ္ဆူတုိ႔သည္ ေနရဥၨရာျမစ္ကုိ ျဖတ္တုိက္လာသည့္ အေရွ ့ေလကုိ ရွဴသြင္းရင္း (၁၄၁) ႏွစ္ၾကာ အတိတ္သမုိင္းကုိ စားၿမဳံျပန္ေနဘိသုိ႔ ေတြ႔လုိက္ၾကရသည္။ ဆရာေတာ္ႀကီး ဦးေဆာင္သည့္ မိမိိတုိ႔ အင္အားစုေတြထဲမွာ ဤေနရာသုိ႔ ပထမအႀကိမ္ ေရာက္ဖူးသူမ်ားပါသလို၊ အႀကိမ္မ်ားစြာ ေရာက္ဖူးသူေတြလည္းပါ၀င္သည္။ အလုပ္သမားေတြ ေတာရွင္းေနဆဲမွာပင္ ေက်ာက္စာဂူထဲ၀င္ၿပီး ႀကိဳစားဖတ္ၾကသည္။ ဓါတ္ပုံရုိက္ၾကသည္။
“အပၸရာဇိ ေညာင္ေဗာဓိသုိ႔ အသဒိသ ျမတ္ဒါနဟု စိန္ျမပတၱျမား ကုိးပါးန၀ရတ္ ေလွ်ာက္ပတ္ျခယ္လွယ္ လြန္ဆန္းၾကည္ကုိ က်ယ္မကုန္ႏွဳိင္ ဆုံးမပုိင္တည္႔ ႏုိင္ငံသုံးလူ သာဓုယူလွ်က္” ….  လွဴေရစက္ျဖင့္…  စသည္႔ စာသားမ်ားက မပီ့တပီျဖစ္ေနသည့္တုိင္ ဖတ္၍မိိတုိင္း ရင္တြင္းခံစားမွဳတစ္ရပ္စီကုိ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ စင္စစ္ မင္းတုန္းမင္းႀကီးအတြက္ ဤကုသုိလ္ေတာ္သည္ ပဥၥမသဂၤါယနာတင္သာသနာ့ဒါယကာ၊ ေရေျမ႔ရွင္ ဧကရာဇ္ တစ္ဦးအေနျဖင့္ လွဴခဲ့သမွ် ျပဳခဲ့သမွ် အလြန္ ့အလြန္ အဖုိးတန္လွေသာ သာသနာျပဳ ကုသုိလ္မ်ားအနက္ အထူးျခားဆုံးျဖစ္၍ အသဒိသျဖစ္ခဲ့သလုိ၊ ဘ၀ေနညွဳိခ်ိန္မွာ ေနာက္ဆုံးပိတ္  ျပဳျဖစ္ခဲ့သည့္ ကုသုိလ္ထူးလည္း ျဖစ္ပါသည္။ အေၾကာင္းမွာ ခရစ္ ၁၈၇၄ ခုႏွစ္တြင္ မင္းတုန္းမင္းႀကီးမွ အိႏၵိယဘုရင္ခံအထံသုိ႔ စာခြ်န္ေတာ္ပု႔ိသည္။ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ ျပင္ဆင္ခြင့္ ရရွိေရးႏွင့္ ႏွစ္စဥ္ဘုရားဖူးအဖြဲ႔မ်ား လာေရာက္ဖူးေမွ်ာ္ခြင့္ ရရွိေရးအတြက္ ျဖစ္သည္။ ၁၈၇၅ တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံျခားေရးဌာနမွ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ျပင္ဆင္ခြင့္ႏွင့္ ေက်ာင္းေဆာက္လုပ္ခြင့္စသည့္ အခ်က္ (၈) ခ်က္ကုိ ေတာင္းဆုိသည္။ ၁၈၇၇ တြင္ ျပင္ဆင္တည္ေဆာက္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား စတင္လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ခဲ့သည္။ ေနာက္ႏွစ္ (၁၈၇၈၊ စက္တင္ဘာလ)တြင္ မင္းတုန္းမင္းႀကီး နတ္ရြာစံသည္။ အၿပီးမသတ္ႏုိင္ခဲ့ေသာ လုပ္ငန္းစဥ္ႀကီးတစ္ခုလုံးကုိ ၁၈၈၀ တြင္ ၿဗိတိသွ် ေက်ာက္စာ၀န္ (ဆာအလက္စႏၵား ကန္နဂၤဟန္) ဦးေဆာင္ၿပီး ဆက္ျပင္ရစ္ၾကသည္။ ျပင္ဆင္ေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ဆဲ တႏွစ္ၾကာခန္႔တြင္ပင္ နတ္ရြာစံခဲ့သည္ျဖစ္၍ ေနာက္ဆုံးကုသိုလ္ေတာ္မ်ားအထဲတြင္ အႀကီးက်ယ္ဆုံး  ျဖစ္ႏုိင္ေပသည္။

ေက်ာက္စာပါ ကုသိုလ္ေတာ္စာရင္းကုိ ၾကည့္လွ်င္ပင္ ထုိစဥ္က ရူပီး ေျခာက္သန္းဘိုးမွ် ထုိက္သည့္ ေရႊေငြေက်ာက္သံ ပတၱျမားမ်ား၊ တျခားတျခားေသာ အလွဴမ်ားမွာ မေရမတြက္ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ျဖစ္သည္။ ထုိမွ် မ်ားျပားေသာ ရတနာေရႊေငြေတြ ဘယ္ဆီေရာက္သြားပါလိမ့္၊ အေျဖကား ပင္လယ္ဟူသည္ ေရျဖင့္ မေရာင့္ရဲသည့္အလားပင္ျဖစ္သည္။ ထုိေခတ္ထုိခါက တျခားမည္သည့္နည္းလမ္းမွ မရွိေတာ့သည့္ ျမန္မာတုိ႔မွာ  ဘာသာျခား မဟန္႔ဆုိသူမ်ား လက္ထဲတြင္အပ္ႏွံခဲ့ၾကရသည္။ ရည္ရြယ္သည္မွာ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ ျပဳျပင္ေရး၊ ျဖစ္လာသည္မွာ လူမ်ဳိးျခားတုိ႔ပိုင္ဆုိင္မွဳ စည္းစိမ္ဥစၥာ။ ထုိ႔ထက္ ရင္နာဖုိ႔ေကာင္းသည့္ ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ရပ္တုိ႔သည္ ဤဘုရားပတ္၀န္းက်င္တြင္ ေခတ္တေလွ်ာက္လုံး ျဖစ္ခ်င္တုိင္း ျဖစ္ေနခဲ့ျခင္းပင္။ အစားမထုိးႏုိင္ေတာ့သည့္ ေရွးျမန္မာ-ရခုိင္ဘုရင္တုိ႔၏ ေက်ာက္စာမ်ား ေျခရာခံမရေအာင္ ေပ်ာက္ဆုံးခဲ့ရသည္။ အဓိဌာန္ေစတီငယ္မ်ား သွ်ီ၀လိဂၤအသြင္ေျပာင္းခဲ့ရသည္။ ဘုရားေလာင္းရုပ္တုမ်ားႏွင့္ ဘုရားဆင္းတုေတာ္မ်ားကုိပင္ ယင္းတုိ႔၏ နတ္အသြင္ေျပာင္းပစ္ခဲ့ၾကသည္လည္း ရွိသည္။ အဆုိးဆုံးမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားအေနျဖင့္ လြတ္လပ္ေအးခ်မ္းစြာ ၀င္ထြက္သြားလာ၍ ဖူးေမွ်ာ္ၾကည္ညိုခြင့္္ မရႏုိင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ယခုေက်ာက္စာေစတီမ်ား ေတာင္ဖက္ရွိ မင္းတုန္းမင္းႀကီးကုိယ္တုိင္ လွဴခဲ့သည့္ ဇရပ္ေတာ္အထင္အရွားရွိေသးသည္။ (မဟန္႔တုိ႔၏ အသိုင္းအ၀ုိင္းမ်ား ေနထုိင္ေနၾကသည္ကုိ ျမင္ေတြ႔ႏုိင္ၾကသည္)။
အနာဂါရိက ဓမၼပါလ ေခတၱတည္းခုိခဲ့ဖူးသည့္ ဤဇရပ္၊ ဤဇရပ္ေပၚမွ ႏွင္ခ်ခံခဲ့ရဖူးၿပီး၊ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ႀကီးအေပၚထပ္တြင္ ဂ်ပန္မွ လွဴခဲ့သည့္ စႏၵကူးဘုရားကုိ အေနအထားခ်ေနစဥ္ မဟန္႔လူမ်ားက ဘုရားကုိ အေပၚထပ္မွ ေအာက္သုိ႔ပစ္ခ်ၿပီး၊ ဓမၼပါလအားလည္း ရုိက္ၾကသည္။ ဤအတြက္ ဂယာခရုိင္တရားရုံးတြင္ တုိင္ခ်က္ဖြင့္ခဲ့ၿပီး၊ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဇရပ္ပုိင္ဆုိင္မွဳအျငင္းပြါးခဲ့ရာ ေတာ္ရုံႏွင့္ မျပတ္ေအာင္ ရွည္လ်ားေနခဲ့သည္။ ဤအမွဳတြဲအတြက္ အနာဂါရိက ဓမၼပါလႏွင့္ ကုသိႏၷာရုံ ဆရာေတာ္ႀကီး ဦးစျႏၵမဏိတို႔သည္ ရတနာဂီရိတြင္ စံေနခဲ့သည္ (မင္းတုန္းမင္း၏ သားေတာ္) သီေပါမင္းထံသုိ႔ အေရာက္သြား၍ ဇရပ္ပိုင္ဆုိင္မွဳကုိ သက္ေသထြက္ဆုိေစခဲ့သည္။
ဤေနရာ၌ မဟန္႔ဆုိတာ ဘယ္လုိပုဂိုလ္ေတြျဖစ္သည္။ သူတုိ႔ႏွင့္ ငါတုိ႔ ဘယ္လုိပတ္သက္လာခဲ့ၿပီး၊ ဘယ္ေလာက္အတုိင္းအတာအထိ  သူတုိ႔ဒုကၡေပးခဲ့သည္ ဆုိသည့္ ေနာက္ခံသမုိင္းေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ဆရာ D.C. Ahir ၏ တင္ျပခ်က္ကုိ ေဖာ္ျပပါမည္။

ဟိႏၵဴမဟန္႔၏ ဗုဒၶဂယာကုိ သိမ္းပိုက္ခဲ့ပုံ

ေျမျမတ္မဟာ ဗုဒၶဂယာတည္ရွိရာ အိႏၵိယတုိက္ငယ္တြင္ သာသနာ ကြယ္ခဲ့သည္မွာ ၁၂ ရာစု အလယ္ေလာက္တြင္ ျဖစ္သည္။ ၁၅၉၀ တုိင္ေအာင္ ေနာက္ထပ္ ရာစုႏွစ္ သုံးစုၾကာ ၾကားကာလ တစ္ေလွ်ာက္လုံးတြင္ မဟာေဗာဓိေစတီ ( ဗုဒၶဂယာ) အေၾကာင္းကုိ သိရွိသူဟူ၍ မရွိေတာ့သေလာက္ ဗုဒၶဘာသာ အေမွာင္ေခတ္ကာလျဖစ္ေနခဲ့သည္။ ထုိေခတ္ ထုိခါက ဟိႏၵဴမဟန္႔တစ္ဦးျဖစ္သည့္ Gosain Ghamandi Giri ဆုိသူေပၚထြက္လာခဲ့ၿပီး၊ ၄င္းသည္ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ႀကီး၏ အနီးအပါးတြင္ ထာ၀ရနားခုိေနထုိင္ရန္ ဆုံးျဖတ္ၿပီး၊ ေက်ာင္းငယ္တစ္ေဆာင္ ေဆာက္လုပ္ခဲ့သည္။ ၄င္းကုိ ဆက္ခံသည့္ ဒုတိယေျမာက္ မဟန္႔၏ လက္ထက္တြင္မူ ေဒလီရွိ မဂိုအင္ပါယာဘုရင္၏ သေဘာတူခြင့္ျပဳခ်က္ျဖင့္ ဗုဒၶဂယာတည္ရွိရာ ရြာမ်ားျဖစ္ၾကသည့္ တာရဒီႏွင့္ မတ္စ္တိပူပတ္၀န္းက်င္တြင္ မ်ားျပားက်ယ္၀န္းေသာ ေျမႀကီးမ်ားကုိ လက္ခံရရွိခဲ့ေပသည္။ ထုိစဥ္က အုပ္ခ်ဳပ္သူ မူဆလင္မင္း၏ သခင္အားရ ကြ်န္ပါး၀ဆုိသလုိ- ခရုိနီျဖစ္ေနခဲ့သည့္ အဆုိပါမဟန္႔အေနျဖင့္ ယင္း၏ပိုင္ဆုိင္မွဳနယ္ေျမထဲတြင္ ဘုရား၀င္းပါ၀င္ေၾကာင္းကုိ ေဖာ္ျပခဲ့သည္ကားမဟုတ္ေခ်။ ေနာက္ပုိင္း ယင္းတုိ႔အား ဆက္ခံသည့္ မဟန္ ့မ်ား တစ္ဦးၿပီး တစ္ဦးလက္ေျပာင္း ဆက္ခံခဲ့ၾကၿပီး ၁၈ – ရာစုေႏွာင္းေခတ္အေရာက္တြင္မွ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ ပရိ၀ုဏ္ကုိ သူ႔ဟာႏွင့္သူ ၀င္ေရာက္သိမ္းပုိက္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ (မည္သည့္ အာဏာပိုင္အထံကမွ တရား၀င္လႊဲေျပာင္းရယူခဲ့ျခင္း မရွိေၾကာင္း မွတ္သားရပါမည္)။
ထုိသုိ႔သိမ္းပိုက္လုိက္ၿပီးေနာက္တြင္ ဗုဒၶဘာသာတုိ၏ အထြဋ္ျမတ္ဆုံးထားရာ ေျမျမတ္မဟာ (= the Most Sacred Buddhist land) အား အလြန္အမင္းႏုိင္လွေသာ အဂါရ၀လုပ္ရပ္မ်ား တစ္ခုၿပီးတစ္ခု စတင္လာခဲ့ေလသည္။ ပဌမအေနျဖင့္ကား -ေစတီ၊ ပုထုိးမ်ား၊ ဘုရားဆင္းတုေတာ္ က်ိန္း၀ပ္ ပါ၀င္သည့္ ဘုရားေက်ာင္းေတာ္မ်ားျဖင့္ ျပည့္ႏွက္ေ၀စည္ေနခဲ့သည္ ့ဘုရားပရိ၀ုဏ္ႀကီးတစ္ခုလုံးကုိ ယင္းတုိ႔လူအုပ္ႀကီးအတြက္ သုတ္သန္သခၤ်ဳိင္းေျမအျဖစ္ ေျပာင္းလဲအသုံးျပဳလုိက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္ကုိ ဘုရားႀကီး အ၀င္လက္ယာဖက္ မုခ္၀နားတြင္ ကပ္ရက္ တည္ရွိဆဲျဖစ္၍၊ မျမင့္ခ်င့္အဆုံး ယေန႔တုိင္ ျမင္ေတြ႔ေနၾကရသည့္ Samadh ေခၚဟိႏၵဴဘုန္းႀကီးတုိ႔၏ သခ်ၤဳိင္ဂူသုံးလုံးက သက္ေသထူေနသည္။

အလားတူဒုတိယ လုပ္ရပ္မွာ – သဗၺညုတ ဥာဏ္ေတာ္ႀကီး၏ သေကၤတသဖြယ္ျဖစ္ေသာ မဟာေဗာဓိေက်ာင္းေတာ္ႀကီးအား သွ်ီ၀နတ္ဘုရား၏ ေက်ာင္းေတာ္အျဖစ္ လုံး၀အသြင္ေျပာင္းလဲပစ္လုိက္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဤလုပ္ငန္းစဥ္ အေကာင္ထည္ေဖာ္ရာတြင္ မဟန္႔မ်ားသည္ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးထဲတြင္ က်ိန္း၀ပ္ေတာ္မူသည့္ ဘုရားဆင္းတုေတာ္မ်ားအား ေရႊ ့ေျပာင္းထုတ္ယူၾကသည္။ အထိကရျဖစ္သည့္ အတြင္း၀ဇိရာသန (ျမန္မာအေခၚ အပၸရာဇိတ) ပလႅင္ေတာ္ေရွ ့တည့္တည့္မွာပင္ သွ်ီ၀လိဂၤေက်ာက္တုံးႀကီးကုိ ပႏၷက္ခ်ၿပီးေနရာေပးထားခဲ့ၾကသည္။ ယင္းကုိ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ အေရးဆုိၾကသူမ်ားလြန္း၍ ဖယ္ရွားေပးခဲ့ရသည့္တုိင္ ယင္းတည္ရွိခဲ့သည္႔ တြင္းေပါက္၀ကုိပင္ ဟိႏၵဴေတြ တဖြဲဖြဲလာေရာက္ပူေဇာ္ေနၾကဆဲျဖစ္သည္။
ထုိနည္းႏွင္ႏွင္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ ေနာက္တစ္ခုမွာ – မဟာေဗာဓိေက်ာင္းေတာ္ မုခ္၀လက္၀ဲဖက္ မုခ္၀ေရွ႔နားရွိ ပဥၥပ႑၀ေက်ာင္းေတာ္ဆုိသည့္ ေက်ာင္းျဖစ္သည္။ ခုိင္မာစြာ ေျခကုတ္ယူႏုိင္ေရး ရည္ရြယ္ခ်က္ သက္သက္ျဖင့္ တီထြင္ဖန္တီးလုိက္သည့္ ထုိေက်ာင္းေတာ္ထဲမွ ပ႑၀ညီေနာင္ ငါးဦးအျဖစ္ေဆးနီမ်ားတုိ႔၊ နတ္၀တ္စည္းခံၿပီး သရုပ္ေဆာင္ေနရရွာသည့္ ရုပ္တုေတာ္မ်ားမွာ စင္စစ္ မိမိတုိ႔၏ ကုိးကြယ္ရာ ဗုဒၶရုပ္တုေတာ္မ်ားပင္ျဖစ္ၾကပါသည္။
ထုိ႔ျပင္လည္း ဟိႏၵဴမဟန္႔၏ အဂါရ၀၊ အမနာပ နိမ့္က်ယုတ္မာလွေသာ လုပ္ရပ္တစ္ခုကား ဗုဒၶဘာသာ ပန္းပု အႏုအရြ လက္ရာမ်ား၊ ဆင္းတုေတာ္မ်ား ေက်ာက္စာျပား၊ ေက်ာက္စာတုိင္မ်ား စသည္စသည္ အလီလီအေထြေထြ တြက္ေရမရ၊ အစားမထုိးႏုိင္ေတာ့သည့္ ေရွးေဟာင္းအေမြတုိ႔၏ တန္ဖုိးကုိမွ် ထားရေကာင္းမွန္း မသိနားမလည္စြာျဖင့္ ယင္းတုိ႔၏ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ခ်သုံးလုိက္ျခင္းျဖစ္သည္။
သို႔တုိင္ ယေန႔မ်က္ေမွာက္ကာလတြင္မူ သမုိင္းေျမာင္းေဆြးႀကီးထဲတြင္ပင္ အရာရာတုိ႔သည္ ေျပာင္းလဲတုိးတက္သေလာက္ တုိးတက္ေျပာင္းလဲခဲ့ပါၿပီ။
လက္ရွိမဟန္႔ႏွင့္ သူ႔အသုိင္းအ၀ုိင္းသည္ ယခင့္ယခင္က မဟန္႔မ်ားလုိ ေသြးဆုိးပုံမရသည့္အျပင္ မိမိတုိ႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္၍ ရသည့္ အေျခေနတြင္ ရွိေနပါၿပီ။ ထုိ႔ထက္အခရာက်သည့္ ပဓာန အေၾကာင္းခံတစ္ခုရွိေနေသးသည္။ ယင္းမွာ The Mahabodhi Temple Act 1949 ျဖစ္သည္။

မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ အက္ဥပေဒ၏ အေရးႀကီးေသာ အပုိဒ္ႏွင့္ မွ်တမွဳမရွိပုံ 

မဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ၾကီး၏ ေဂါပကအဖြဲ႔ထဲတြင္ အဖြဲ ့၀င္(၈) ဦးႏွင့္ ဥကၠဌတစ္ဦး စုစုေပါင္း (၉)တုိ႔ပါ၀င္သည္။ အဖြဲ႕၀င္ရွစ္ဦးတုိ႔မွာ ဟိႏၵဴေလးဦး၊ ဗုဒၶဘာသာ ေလးဦးျဖစ္သည္။ ဂယာခရုိင္၀န္ (The District Magistrate of Gaya) သည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ျဖစ္ေနပါက၊ သင့္ေတာ္ေသာဟိႏၵဴတစ္ဦးကုိ ဥကၠဌအျဖစ္  ဗီဟာျပည္နယ္အစုိးရမွ ခန္႔အပ္မည္ျဖစ္ၿပီး၊ မဟန္႔မွာ ဟိႏၵဴေလးဦးအနက္ ထာ၀ရအဖြဲ ့၀င္ျဖစ္သည္။
စင္စစ္-ဥပေဒပါ ဤသတ္မွတ္ခ်က္အရပင္လွ်င္ ဟိႏၵဴဖက္မွ ထာ၀ရ အသာစီးရေလေအာင္ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ပါးနပ္စြာ (ပါးပါးေလးရိပ္) စီစဥ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိ႔ျပင္လည္း ယခုလက္ရွိ ျပည္နယ္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ေနတိသွ် ကူးမားရ္ ၏ လက္ထက္တြင္ ဟိႏၵဴ-ဥကၠဌအစားထုိး ခန္ ့အပ္ျခင္းကုိ ပယ္ဖ်က္လုိက္ၿပီးျဖစ္ေၾကာင္းသိရပါသည္။ ထုိအေျခေနမ်ဳိးတြင္မူ ဗုဒၶဘာသာဖက္မွ ငါးမဲ- ဟိႏၵဴဖက္မွ ေလးမဲျဖစ္၍ ဗုဒၶဘာသာ အသာစီးရပါလိမ့္မည္။ ဗီဟာျပည္နယ္တြင္ ဗုဒၶဘာသာလူဦးေရသည္ ျပည္နယ္တစ္ခုလုံး လူဦးေရစုစုေပါင္း သုဥ္ညဒသမ သုဥ္ည တစ္(၀.၀၁) ရာခုိင္ႏွဳန္းခန္႔ ျဖစ္သျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာတစ္ဦး ဂယာခရုိင္၀န္ျဖစ္လာႏုိင္ေျခမွာလည္း ျဖစ္ေခါင့္ျဖစ္ခဲပင္ျဖစ္ပါသည္။
သုိ႔ျဖစ္၍ ယခုအထိ ေနာက္ဆုံးျဖစ္ေနသည့္ အေျခအရပ္ရပ္ကုိ ၿခုံငုံသုံးသပ္ရလွ်င္ ဗုဒၶဂယာသည္ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔လက္ထဲတြင္ ထက္၀က္မွ် မေရာက္ေသးပါ။ ဗုဒၶဂယာအား ေျမျမတ္မဟာဆုိသည့္ ဂုဏ္ႏွင့္ ထုိက္တန္ေအာင္ တုိးတက္သည့္အဆင့္ ျမွင့္တင္ႏုိင္ေအာင္္ဆုိလွ်င္ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔၏ လက္၀ယ္၌ ထုိက္သင့္ေသာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိမွျဖစ္ႏုိင္ပါလိမ့္မည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေျမျမတ္မဟာမွာ သီတဂူေမတၱာမုိးလုိမ်ဳိး မုိးႀကီးေရလွ်ံ အလုံအေလာက္စီးပါမွ သမိုင္းေရဆုိးေျမာင္းႀကီး ပြင့္ေကာင္းပြင့္ပါလိမ့္ဦးမည္။ မည္သုိ႔ပင္ျဖစ္ေစ မင္းတုန္းမငးႀကီး၏ ေက်ာက္စာေတာ္ေစတီထဲမွ ေက်ာက္စာ သံပုိင္းပါ စာသားမ်ားအရ ထုိစဥ္က ထားရွိခဲ့ၾကသည့္ သမၼာဆႏၵတုိ ့တဖန္ရွင္သန္ႏုိးထခြင့္ ရမည့္ အေရးတခုေပၚလာၿပီဟု ဆုိခ်င္ပါသည္။ ယခုသီတဂူဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး၏ ေဆာင္းပါးကုိ ဖတ္ၾကည့္လွ်င္ပင္ ဗုဒၶဘာသာတုိ႔၏ ခႏၱီႏွလုံး ကုိယ္စီသုံး၍ အဆုံးေရာက္ေအာင္ ျပင္ၾကမည့္အျဖစ္ကုိ သိသာေပၚလြင္ေနၿပီးျဖစ္ပါသည္။
ေခတ္အဆက္ဆက္ ပိတ္ဆုိ႔ေနခဲ့ေသာ သမုိင္းေရဆုိးေျမာင္းႀကီးသည္ ေျမျမတ္မဟာမွာ အုံ ့ဆုိင္းေစြသြန္စျပဳလာေနၿပီးျဖစ္သည့္ သီတဂူေမတၱာမုိးေရစီးျဖင့္ လမ္းပြင့္သြားမည္ မုခ်ဟု ယုံၾကည္ တက္ၾကြေနမိပါေတာ့သည္။

ေမတၱာျဖင့္-

ဆရာေတာ္ ေဒါက္တာနေႏၵာဘာသ

မဟာေဗာဓိပရဟိတေက်ာင္း၊ ဗုုဒၶဂယာ။